Χαλβάς: Το νηστίσιμο γλύκισμα με την μεγάλη ιστορία που τρώμε την Καθαρά Δευτέρα

Ο χαλβάς είναι μια ποικιλία από διαφορετικά γλυκίσματα, τα οποία συναντώνται σε διάφορες παραλλαγές στις χώρες των Βαλκανίων, της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

Πρώτες ύλες είναι συνήθως μια λιπαρή ουσία (βούτυρο, ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, ταχίνι), άμυλο (νισεστές, σιμιγδάλι), ενώ σε μερικές χώρες χρησιμοποιούν και υλικά όπως καρότο, ρεβίθι ή παπάγια και γλυκαντικές ουσίες (ζάχαρη, μέλι, πετιμέζι, γλυκόζη, χαρουπόμελο).

Προστίθενται συνήθως ξηροί καρποί (αμύγδαλα, σταφίδες) και αρωματίζεται με μπαχαρικά (βανίλια, γαρύφαλλο, κανέλα, κάρδαμο, κρόκος), μέλι, κακάο ή σοκολάτα, ξύσμα ξινών φρούτων, χυμούς φρούτων ή άλλα φυσικά αρωματικά παρασκευάσματα (ροδόνερο, αφεψήματα λουλουδιών).

Η ονομασία προέρχεται από την αραβική ρίζα حلوى ή hulw (χαλβά), που σημαίνει γλυκό. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς έφτασε στην Ελλάδα, πιθανολογείται, όμως, ότι πέρασε στην ελληνική κουζίνα προς το τέλος του 12ου αιώνα. Τα σύγχρονα διατροφικά αδιέξοδα που δημιούργησε η τεχνολογία τροφίμων με την κατάχρηση συντηρητικών και χημικών υποκατάστατων, έστρεψαν το ενδιαφέρον στις διατροφικές συνήθειες των περασμένων δεκαετιών και σε μία σειρά προϊόντων που αποτελούσαν τη βάση της διατροφής από αρχαιοτάτων χρόνων, ώστε άρχισαν να συζητιούνται το πετιμέζι, το ταχίνι και το σουσαμόλαδο.

Από τους πιο γνωστούς χαλβάδες είναι ο σησαμένιος, ο σιμιγδαλένιος, ο φαρσαλινός ή παζαριώτικος, ο παραδοσιακός χαλβάς των Φαρσάλων, ο περσικός και ο κετέν χαλβάς. Ο χαλβάς από σησάμι ή πιο σωστά από ταχίνι είναι νηστίσιμος.

Ονομάζεται και χαλβάς του μπακάλη λόγω της διάθεσης σε παντοπωλεία παλαιότερα, ενώ πλέον συναντάται σε όλα τα καταστήματα  τροφίμων. Στο εμπόριο πωλείται σε ορθογώνιες συσκευασίες, σε διάφορες γευστικές παραλλαγές, όπως με βανίλια ή και μέλι, με αμύγδαλα, φουντούκια ή σταφίδες, με κακάο, ανάμεικτος (μισός με βανίλια και μισός με κακάο) ή με επικάλυψη σοκολάτας.

Στην Ελλάδα η κατανάλωση χαλβά αναπτύχθηκε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, με την έλευση των Ελλήνων Μικρασιατών που είχαν την παράδοση και την τεχνογνωσία παρασκευής του προϊόντος (όπως ο χαλβάς Κυργίων Δράμας και Δραπετσώνας, που έχουν τις ρίζες τους από τη Μικρά Ασία).

Η κατανάλωση αυτού του χαλβά γίνεται συνήθως την Καθαρά Δευτέρα (Κούλουμα) αλλά και τις περιόδους νηστείας, επειδή είναι ο μόνος που δεν περιέχει αρτύσιμα υλικά.